Çocuklarda Mizah Duygusu Gelişimi

Mizah duygusu, günlük hayattaki problemler ve durumsal zorluklarla baş etme mekanizma olarak tanımlanmıştır (Abel 2002; Thorson ve Powell, 1993).

Mizah duygusunun çeşitli tanımlarından sadece bir tanesi ile başlamak istedim yazıma. Mizah duygusunun çocuk üzerindeki olumlu etkilerine pedagojik formasyon eğitimimde çok değerli bir hocamız değinirdi. Alanda aktif çalıştığım sürece gerçekten önemini fark ettim. Ve sizlerle de paylaşmak istiyorum. Önemli araştırmacılar mizahın; bir durumdaki şaşkınlık, uyuşmazlık ve anlamsızlıktan doğduğunu ifade eder. Mizah sayesinde bu durumun fark edilip çözümlendiğini vurgularlar. Doğru bir tezdir, aslında durumu mizaha vurarak çözümleriz. Bundandır belki de her şakanın altında bir gerçeklik aramak…

Çocukta mizah dendiği zaman akla ilk olarak McGhee gelir. Çocukların yaş dönemlerine göre özelliklerini göstermesi beklenen mizah gelişim evreleri McGhee’nin 2002 yılında basılan “Çocukların Mizah Gelişimini Anlamak ve Geliştirmek” adlı kitabından yararlanılarak açıklanmıştır. Geniş çaplı araştırmasına bakabilirsiniz. Ben genel olarak durumu özetlemek isterim.

Mizah duygusu, çocukların yaş ve gelişim dönemlerine göre bilişsel becerileri ile doğru orantıda gelişmektedir. Literatürde mizah gelişimi; şakaları komik bulma ve beraberinde gülme, bilişsel gelişim, dil gelişimi, kişilik gelişimi, sosyal gelişim, sembolik oyun gibi konularla açıklanmıştır.

Mizahı çocukların dünyasında yer vermek, birebir eğlence kaynağı olduğu gibi gelişimsel süreçlerine de büyük katkılar sağlar. Bilişsel becerileri, yaratıcı düşünme becerileri, iletişim becerilerini geliştirmektedir. Mizah, çocukların neşeli ve mutlu olmasını, karşılaştığı problemlerle başa çıkabilmesini, öğrenmenin daha kolay olmasını sağlayarak başarma duygusunu, deneyimlemelerini beraberinde ise özgüven gelişimini destekler.

Mizah duygusu gelişmiş olan çocuklar, sosyal aktivitelere hevesle katılırlar. Aynı zamanda, mizah duygusuna sahip olan çocukların sosyal etkileşimde akranlarına göre daha iyi oldukları ve yaşamlarının tüm gelişim basamaklarında çevreleriyle iletişimlerinin iyi olduğu görülmektedir.

Yapılan araştırmalar da çocukların saldırgan/yıkıcı davranışlarının mizah duygusu ve IQ seviyeleri ile bir ilişkisi olmadığı ortaya konmuştur. Mizah duygusunun başarı, pratik düşünme ve çözüm, sınıf içi etkin ders katılımları ile bir ilişkisi olduğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, mizahın çocuğun fizyolojik, sosyal, psikolojik ve bilişsel açıdan iyi bir gelişim gösterebilmesi için gerekli bir olgu olduğu söylenebilir.

Çocuğumuzun Mizah Duygusunu Nasıl Geliştirebiliriz?

• Öncelikle sembolik oyunların çocukların gelişimleri üzerinde her anlamda bir ilişkisi olduğunu biliyoruz. Sembolik oyun sırasında çocuklar “mış” gibi davranırlar. Yani olmayan bir şeyi oluyormuş gibi göstererek oynarlar ya da bir şeye farklı bir özellik ve anlamlar yükleyerek oynarlar. Örneğin, bebeğinin saçını kaşıkla kurutmaya çalışması gibi. Ve akabinde çocuk, bu duruma güler, bu durum ile eğlenir. İşte bu şekilde mizah gelişimi ortaya çıkmaya başlar. Şaka da olanla beklenilen davranış farklıdır. Yani absürt bir durum vardır ortada. Bu da beraberinde çocuğun keyif almasını sağlar.
• Gözlemlerime göre mizah hakkında şunu söyleyebilirim. İlgi ihtiyacı karşılanmamış çocuklar, bilişsel becerileri gelişmeye başladığında 7 yaş civarında mizahı ilgi çekmek için kullanmaya başlıyorlar. Bu durumu en çok akranları ve ebeveynleri üzerinde kullanıyorlar. Saldırgan bir mizah duygusu kullanmaya açık olabiliyorlar. 2-6 yaş döneminde etkili iletişimli oyunlar oynamak çocuğun mizah duygusunu doğru şekilde kullanmasını sağlar.
• Mizah duygusu çocukların empati ve sempati becerilerine bağlı olarak gelişmektedir. Çocuğumuzla iletişimlerimizde “ben” dili kullanmak çok önemli. İstediğimiz çocuklarımızın saldırgan mizah anlayışını benimsemeden sosyal ve katılımcı bir mizah kullanmaları.
• Oyunlar içerisinde yaşına ve gelişimine uygun espriler yapmak, öfke krizleri sonrasında saçmalamak ve komik bulacağı oyunlar oynayarak sakinleşmesini ve anda kalmasını sağlamak çocuğun mizah duygusunun gelişimine yardımcı olacaktır.
• Çocuğunuz ile birbirinize bilinen fıkra ve bilmeceleri anlatarak bunlara gülmek, özellikle 5 yaş sonrası için önemlidir. Çocuğunuzun yaptığı mantık içeren komik davranışlara ya da uydurduğu fıkralara gülmek, bu davranışın pekişmesini sağlayacaktır.
• Birlikte yaşına uygun mizah dergi ve kitapları incelemek çocuğunuzun mizah duygusunun gelişmesini sağlayacaktır.

Sorunlarınıza daha detaylı çözümler sunabilmek için buradayım. Bol oyunlu ve bol gelişimli günler dilerim.

Çocuk Gelişimci ve Oyun Terapisti

DİDEM NALCIOĞLU