Bağlanma Stilleri ve İlişkiler

Psikolog

Mert Ozan İnal

24 Eylül 2025

Erken Çocukluk Dönemi Bağlanma Stilleri’ nin Yetişkin İlişkilerine Yansıması

İnsanlar tıpkı diğer canlılar gibi doğuştan bağlanma içgüdüsüyle dünyaya gelir. Bu onların hayatta kalmasını sağlar. Bağlanmanın sağlıklı kurulması sonucunda keşif dönemi başlar. Bu açıdan bakım verenle kurulan iletişim ve ilişkinin bağlanma şeklini etkilediği 0-3 yaş dönemi kritik öneme haizdir.

Bu dönemde bebeğin ihtiyaçlarının içtenlikle, şefkatle, yeterince ve zamanında karşılanması, onun bakım verenle yakınlaşmasını, kaygı verici bir durum karşısında sığınacağı bir liman bulabilmesini ve bağlanma ilişkisine dair olumlu bir içsel temsil oluşturabilmesini sağlar.

Bebeğin kendine yönelik algısı ve diğerlerine yönelik içsel temsilleri ile olgunlaşan bağlanma tarzı, bireyin ileriki yaşamında kurduğu ilişkilerde de kendini göstermeye devam eder. Esasında güvenli bağlanma dışındaki bağlanma stillerine sahip kişiler, erken çocukluk döneminde tam olarak karşılanmamış ihtiyaçlarını ikame edebilmek için “bağlanma sistemi” olarak ifade edilen çeşitli davranış ve düşünce kalıplarına sürüklenmektedirler. Dolayısıyla ilişkilerde farklı konulara, durumlara veya olgulara dair bakış açıları bireyin bağlanma sisteminin harekete geçmesi neticesinde meydana geldiği söylenebilir. Dolayısıyla farklı bağlanma stillerinin yetişkin bireylerin ilişkilerine olan etkilerini incelerken bu hususların göz ardı edilmemesi gerekir. Bu noktada bağlanma stillerini biraz daha yakından incelemek faydalı olacaktır.

Ainsworth ve arkadaşları tarafından 12-18 ay aralığındaki çocuklarla gerçekleştirilen “Yabancı Ortam/Durum Testi” sonucunda, çocukların bakım verenden ayrılmaya verdiği tepkiler gözlemlenerek 3 değişik bağlanma şekli tanımlanmıştır:  

1-Kaygılı Bağlanma

2-Kaçıngan Bağlanma

3-Güvenli Bağlanma

Kaygılı Bağlanma

Kaygılı bağlanma, bireylerin yakın ilişkilerde aşırı endişe, kaygı ve reddedilme korkusu yaşamalarına neden olan bir bağlanma stilidir. Kaygılı bağlanan bireyler, sevdikleri kişiler tarafından terk edilme veya yeterince sevilmeme endişesi taşır ve bu da onların sürekli onay ve dikkat arayışında olmalarına yol açar.

Bakım verenin bebeğin ihtiyaçlarını karşılama konusundaki duyarlılıklarının değişkenlik göstermesi yani tutarsız olması kaygılı bağlanmanın gelişmesinde önemli bir etkendir. Bu durum bebeğin bağlanma figürüne yönelik algısında kararsızlık meydana getirir. Güvensiz Kaygılı bağlanmada çocuk, bağlanma figüründen güven duygusu alamadığında bağlanma nesnesinden uzaklaşmakta zorlanır.

Diğer yandan ebeveynlerin kaygı ve stres seviyesinin yüksek olması, aşırı korumacı ve tavırlarla birlikte çocuğun bağımsızlığını destekleyici yaklaşımlardan uzak olmaları da bebekte kaygılı bağlanma stilinin gelişmesine neden olabilecek etkenler arasındadır.

Kaçıngan Bağlanma

Kaçıngan bağlanma, bireylerin yakınlık ve bağlılık kurmaktan kaçındıkları, duygusal ifade ve paylaşımdan uzak durdukları bir bağlanma stilidir. Erken çocukluk döneminde ebeveynler veya bakım verenler tarafından duygusal ihtiyaçların göz ardı edilmesi veya reddedilmesi sonucu gelişir. Kaçıngan bağlanmaya sahip bireyler, bağımsızlık ve öz yeterliliği vurgular, yakın ilişkilerde duygusal bağlılığı sınırlar ve genellikle duygusal destek aramaktan kaçınır.

Güvenli Bağlanma

Bireylerin yakın ilişkilerde kendilerini rahat, güvende ve duygusal olarak tatmin olmuş hissetmelerini sağlayan bir bağlanma stilidir. Bebeğin ihtiyaçları zamanında ve yeterince içtenlikle karşılanmıştır. Bebek bakım verenin yanında kendini güvende hisseder, bağımsız hareket ederken içselleştirdiği bu güven kaynağını kullanır.

Güvenli bağlanan kişilerin ilişkilerde sergilediği davranış kalıpları:

• Çatışma anlarında kendisini savunma ihtiyacı hissetmeden veya partnerini cezalandırmadan çözüm odaklı davranırlar.
• Eleştirileri içtenlikle karşılayarak kendisinde düzeltebileceği inanç, tutum veya metotları gözden geçirme konusunda esnektirler.
• Partnerleriyle etkili iletişim kurarlar, duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilirler. Partnerlerinden de bunu beklerler.
• Yakınlık ararlar ancak terkedilme kaygısı yaşamazlar.

Sonuç

Yeni tanışan partnerler için kendilerinin veya partnerlerinin bağlanma şekillerini öğrenmeleri, ilişkilerinin yönünü tayin etmeleri açısından çok yardımcı olacaktır. Her ne kadar ideal ilişkinin iki güvenli birey arasında gerçekleşeceği yadsınamaz bir gerçek olsa da, güvenli bağlanma geliştirememiş bireyler arasında devam eden ilişkilerin de zamanla daha istikrarlı hale gelmesi mümkündür. Bu noktada ilişki dinamiklerinin iyileşebilmesi için bireylerin, güvenli bağlanma geliştiren bireylerde gözlemlenen iletişim ve davranış tarzlarını edinmelerinin, hatta bu amaçla terapötik bir süreçten geçmeleri gerektiğinin altı çizilmelidir.