Erken Okuryazarlık Nedir?

Psikolog

Meral Baldemir

28 Haziran 2025

Erken okuryazarlık, çocukların henüz okuma ve yazma öğrenmeden önce geliştirdikleri temel dil ve bilişsel becerilerdir. Bu süreç, çocukların okuma-yazmaya hazır hale gelmesi için gerekli altyapıyıoluşturur.

Bu beceriler arasında:

• Dil gelişimi,

• Kelime dağarcığı,

• Ses farkındalığı (fonolojik farkındalık),

• Harf bilgisi,

• Anlama ve anlatma becerileri,

• Yazı farkındalığı

gibi alanlar yer alır.

Neden Bu Kadar Önemli?

Araştırmalar, erken okuryazarlık becerilerinin güçlü olduğu çocukların ilkokula geçişte okuma-yazmayı daha hızlı ve başarılı bir şekilde öğrendiğini gösteriyor.

Bu beceriler yetersiz olduğunda ise çocuklar okuma güçlükleri, anlama sorunları ve akademik başarısızlık riski ile karşılaşabiliyor.

Üstelik bu beceriler sadece okul başarısı için değil, kendini ifade etme, özgüven geliştirme ve sosyal iletişim için de kritik öneme sahiptir.

Erken Okuryazarlık Becerileri Nelerdir?

Erken okuryazarlık, birden fazla becerinin birleşiminden oluşur:

• Fonolojik Farkındalık: Sesleri ayırt edebilme ve seslerle oynayabilme becerisi.

• Harf Bilgisi: Harf isimlerini ve seslerini tanıma.

• Kelime Bilgisi: Kelime hazinesi ve sözcük anlamları.

• Anlatım Becerileri: Olay sıralama, hikaye anlatma ve açıklama yapabilme.

• Yazı Farkındalığı: Kitap yönü, sayfa düzeni, kelime-satır ayrımı gibi yazıya yönelik temel bilgiler.

Bu Beceriler Nasıl Ölçülür? 

📌 EROT (Erken Okuryazarlık Testi)

EROT, Türkiye’de 4-6 yaş aralığındaki çocuklar için geliştirilmiş, erken okuryazarlık becerilerini çok boyutlu değerlendiren bilimsel bir testtir.

EROT Testinin Ölçtüğü Temel Alanlar:

1️⃣ Fonolojik Farkındalık:

Çocuğun sesleri tanıma, ayırt etme ve seslerle ilgili görevleri yapma becerisi ölçülür (hece sayma, ses bulma, ses silme vb.).

2️⃣ Harf Bilgisi:

Çocukların harf isimlerini bilip bilmediği ve harf seslerini doğru şekilde ifade edip edemediği değerlendirilir.

3️⃣ Hızlı Otomatik İsimlendirme (RAN):

Çocuğun görsel uyarıcıları (renkler, nesneler, sayılar vb.) hızlı ve doğru adlandırma becerisi ölçülür. Bu beceri, ileride okuma hızını ve akıcılığını öngörmede çok önemlidir.

4️⃣ Kelime Bilgisi (Sözcük Dağarcığı):

Çocuğun yaşına uygun kelimeleri anlamlandırma, doğru kullanma ve kelime hazinesi düzeyi ölçülür.

5️⃣ Anlam Kurma ve Anlatım:

Çocuğun kendisine okunan bir hikâyeyi anlama, olay sıralaması yapma ve anlatma becerisi değerlendirilir.

6️⃣ Yazı Farkındalığı:

Çocuğun kitap ve yazı yönü, satır düzeni ve kelime ayrımları gibi temel yazı kavramları konusundaki farkındalığı test edilir.

Uygulama Süreci:

• Birebir şekilde uygulanır.

• Ortalama 30-45 dakika sürer.

• Eğlenceli, etkileşimli ve çocuğun kaygısını azaltacak şekilde tasarlanmıştır.

Sonuçlar:

Her beceri alanı için ayrıntılı puanlama ve yorumlama yapılır. Çocuğun güçlü ve desteklenmesi gereken yönleri belirlenir.

Test sonuçları, erken müdahale programlarının planlanmasında, akademik risklerin önceden fark edilmesinde ve ailelerin bilgilendirilmesinde oldukça etkilidir.

Ne Zaman Değerlendirme Yapılmalı?

3-6 yaş arasındaki çocuklar, özellikle de anasınıfı ve anaokulu öğrencileri için erken okuryazarlık testleri oldukça faydalıdır.

Özellikle şu durumlarda değerlendirme yapılması önerilir:

✅ Çocuğun dil gelişiminde gecikme varsa,

✅ Ailede öğrenme güçlüğü öyküsü varsa,

✅ Çocuk sosyal ortamlarda yaşıtlarına göre dil ve ifade becerilerinde geri kalıyorsa,

✅ Öğretmen ya da aile çocuğun okuma-yazmaya hazır olmadığını düşünüyorsa.

Aileler ve Öğretmenler İçin İpuçları:

🌟 Her gün birlikte kitap okuyun.

🌟 Şarkılar, tekerlemeler ve ses oyunlarıyla fonolojik farkındalığı destekleyin.

🌟 Harfleri tanıtan eğlenceli etkinlikler yapın.

🌟 Hikaye tamamlama ve olay sıralama oyunları oynayın.

Unutmayın, erken farkındalık ve doğru destek, çocuğunuzun gelecekteki akademik başarısı için en büyük yatırımdır.

Erken okuryazarlık becerileri, çocuğun ilkokuldaki başarı yolculuğunun temel taşlarını oluşturur.

Bu nedenle çocukların bu alandaki gelişimi mutlaka takip edilmeli ve gerektiğinde profesyonel bir değerlendirme yapılmalıdır.

Eğer siz de çocuğunuzun erken okuryazarlık becerilerini değerlendirmek isterseniz, benimle iletişime geçebilirsiniz.