İnsanın Anlam Arayışı — Kitap İncelemesi

Psikolojik Danışman

Didar Çavdarcı

11 Mart 2025

“Dünya kötü bir durumdadır ve her birimiz elimizden gelenin en iyisini yapmazsak daha da kötüsü olacaktır.

Bu yüzden de uyanık olalım. İki şekilde uyanık olalım:

Auschwitz’ten beridir insanın neler yapabileceğini biliyoruz.

Hiroşima’dan bu yana ise neyin tehlikede olduğunu.”

Yazının başlangıcını oluşturan bu alıntı kitabın son cümlesi. Bütün bir kitap da son cümlesi kadar gerçek ve sarsıcı.

İnsanın Anlam Arayışı zor bir kitaptı. Yoğun akademik bilgiden veya sıkıcı yazım dilinden bahsetmiyorum. Aksine bu iki noktada da oldukça başarılıydı. İlk bölümde anlatılanlardan bahsediyorum.

İki bölümden oluşan bu kitabın ilk bölümü nazi toplama kamplarından sağ kurtulan aynı zamanda kitabın yazarı olan Victor E. Frankl’ın anılarından oluşuyor. Toplama kampında yaşadıklarını, düşündüklerini ve hissettiklerini aktarıyor.

Toplama kamplarındaki deneyimleri hiçbir zaman tam anlamıyla hissedemeyeceğim. Buna rağmen yazanları okumak bile beni çok zorladı. Bir insanın böylesi işkencelere maruz kaldığını bilmek (işkenceyi yapanların da insan olduğunu bilmek) kitabı aralıklarla okumama neden oldu.

Varoluşçu felsefeye kendimi yakın bulan bir insanım. Kendi hayatımdaki anlamları aramakla epey meşgulüm. Bu anlar bazen oldukça sancılı geçebiliyor. Bazen de hayatta olmanın beni ne denli mutlu ettiğini hatırlatıyor. Bu iki uç arasında savrulurken genelde uzunca zaman geçiyor. Fakat kitabı okurken yaşattığı yüzleştirmeler sayesinde kısa bir zamanda uzunca bir yol katetmişim gibi geldi. Bu uzun yol beni hayli yordu. Kitabın sonuna geldiğimde ise dinlenme ihtiyacı hissettim. Bir kitabın bana bunları yaşatabilmesi oldukça etkileyiciydi.

Bunlardan daha etkileyici olan şey ise bir insanın toplama kamplarından sağ çıkabilmiş olması. Aynı zamanda psikolojisini, inancını koruyabilmesi; nazi kamplarındayken dahi yaşamak için anlam bulabilmesi…

Kitabın ikinci bölümünde değinilen ve Victor E. Frankl’ın kurduğu Logoterapi de tam olarak bundan bahsediyor.

“Parçalanmış yaşamın bu ince ipliklerinden sağlam bir anlam ve sorumluluk örmek, Dr. Frankl’ın kendi modern varoluşsal analiz versiyonu olan Logoterapinin hedefi ve zorluğudur.”

Kitabın önsözündeki bu cümlede de bahsedildiği gibi logoterapi insan hayatı için bir sorumluluk örüyor. Anlamı bu sorumlulukta arıyor. İnsanın davranışlarını ve düşüncelerini şekillendiren şeyin sadece içgüdüler olduğunu reddediyor. İnsana bir mekanizma gibi bakmayı reddediyor. İnsanlığın belli durumlarda aynı tepkileri verdiği düşüncesini sığ buluyor. İnsanın sorumlulukları olduğunu, kurban rolünde olmadığını anlatıyor.

“Herkes hayat tarafından sorguya çekilir ve hayatı sadece kendi hayatıyla, kendi sorumluluğuyla cevaplayabilir. Logoterapi, insan varoluşunun özünü sorumluluk duygusunda bulur.”

Bu söz tam olarak bahsettiğim şeyi; insanın hayatının sorumluluğunu alması gerektiğini açıklıyor.

Kitapta Nietzsche’nin bir sözünün sık sık alıntılandığını görüyoruz:

“Yaşamak için bir nedeni olan her türlü nasıl’a katlanabilir.”

Günün sonunda insanın bir mekanizma olduğunu reddeden logoterapi, nazi kamplarında dahi anlam arayan insanlarla ve bu insanların yaşama nedenleriyle şekilleniyor. Nasıl’ları ise kendilerine özgü…

İnsanın Anlam Arayışı sadece bir kitap değil bir deneyim, bir yüzleşme ve içsel bir yolculuk.

Zaman zaman yola devam etmek için nedenler bulmakta zorlanıyoruz. Bazen nedenleri buluyoruz. Nasıl’ları çözmekte zorlanıyoruz. Bunların hepsinin normal olduğunu, yarının bize her zaman bir sürprizle geleceğini bilmemiz gerek. Bazen bu sürprizin beklediğimiz ve istediğimiz şey olmadığını da bilmek gerek. Ama eğlenmek isteyen bir insan beklenmedik bu sürprizlerle de eğlenebilir. Yaşamda umudunu kaybedenler, ışığını güçlendirmek isteyenler veya sadece bu kitabı okuma deneyimini elde etmek isteyenler; Frankl’ın sizlere söyleyeceklerini dinlemelisiniz!

Didar ÇAVDARCI