Manipülasyon Nedir? İlişkilerde Manipülasyon

Psikolojik Danışman

Beyzanur Yanık

15 Eylül 2025

Psikolojik danışmanlık alanında eğitim alırken sıkça karşılaştığım kavramlardan biri “manipülasyon”du. Teoride çok net bir tanımı var ama iş pratiğe geldiğinde, aslında günlük yaşamımızın tam ortasında, bazen fark etmeden içinde bulduğumuz bir süreç olduğunu görüyorum.

En yalın haliyle manipülasyon, bir kişinin diğerinin duygu, düşünce ya da davranışlarını kendi çıkarı doğrultusunda, fark ettirmeden yönlendirmesidir. Burada kritik nokta, yönlendirilen kişinin çoğu zaman kendi iradesiyle karar verdiğini sanmasıdır. Yani kişi, aslında kendi tercihiymiş gibi hissettiği bir davranışı, manipülasyonun etkisiyle gerçekleştirir.

İlişkilerde manipülasyon, taraflardan birinin diğerinin duygu ve davranışlarını fark ettirmeden yönlendirmesi anlamına geliyor. Burada kritik nokta, manipülasyonu yapan kişinin niyetini gizlemesi, manipülasyona maruz kalan kişinin ise çoğu zaman bunu geç fark etmesi. Mesela, bir partnerin sık sık “Sen gerçekten beni sevseydin, bunu yapardın” cümlesini kurması, aslında sevgiye koşul ekleyerek karşı tarafı yönlendirmektir. İlk bakışta duygusal bir yakınlık gibi görünen bu ifade, aslında manipülatif bir baskı yaratır.

Gözlemlerime göre ilişkilerde manipülasyonun en yaygın formlarından bazıları şunlardır:

• Suçluluk yükleme: “Beni üzdün, bu yüzden sorumlusu sensin.”
• Abartılı övgüyle yönlendirme: “Sen olmasan ben yapamam, sen çok daha iyisini yaparsın.”
• Korkutma ya da kaybetme tehdidi: “Eğer böyle davranırsan ben de uzaklaşırım.”

Bu davranış biçimleri, ilk etapta küçük görünebilir ama uzun vadede bireyin sınırlarını zorlayan, özsaygısını zedeleyen dinamikler oluşturur. İlişkilerde manipülasyona maruz kalan kişiler zamanla kendi kararlarını sorgulamaya başlar: “Acaba ben mi haksızım? Onun dediğini yapmazsam sevgimi göstermemiş mi olurum?” Bu noktada kişi, kendi ihtiyaç ve değerlerinden uzaklaşıp karşı tarafın beklentilerine teslim olabilir.

Ve manipülasyonun ilişkilerdeki en önemli sonucu ise bağımlı ilişki örüntüleri yaratmasıdır. Yani taraflardan biri sürekli veren, diğeri ise sürekli alan konumunda olur. Bu dengesizlik, sağlıklı iletişimin önünde en büyük engellerden biridir.

Peki, ilişkilerde manipülasyondan korunmak mümkün mü?

Bence korunmanın ilk adımı, duygusal farkındalık geliştirmektir. Kişi, bir karar verirken şu soruyu kendine sormalı: “Bu davranışı gerçekten istediğim için mi yapıyorum, yoksa partnerimin/bir başkasının baskısı nedeniyle mi?” İkinci adım, sağlıklı sınırlar koymak. Çünkü manipülasyonun başarılı olabilmesi için önce sınırların belirsizleşmesi gerekir. Son olarak da açık iletişim, ilişkilerde manipülasyonun en güçlü panzehiridir.

Kendi mesleki yolculuğumda öğrendiğim en önemli şeylerden biri şu oldu: ilişkilerde “hayır” diyebilmek, sevgisizliğin değil; aksine gerçek samimiyetin göstergesidir. Çünkü gerçek bağlar, manipülasyonla değil; özgür seçimlerle, karşılıklı saygıyla ve şeffaflıkla güçlenir.