Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir? (DEHB)

DEHB'nin Belirtileri

Dikkatsizlik:

• Detaylara dikkat etmeme, dikkatsizce hatalar yapma.
• Verilen görevlerde ve oyunlarda dikkati sürdürmekte zorluk.
• Dinlemiyormuş gibi görünme.
• Talimatları takip etmekte ve görevleri tamamlamakta zorlanma.
• Organize olamama.
• Zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma veya bu görevlere karşı isteksizlik.
• Eşyaları sık sık kaybetme.
• Kolayca dikkatin dağılması.
• Günlük işlerde unutkanlık.

Hiperaktivite:

• Yerinde duramama, oturduğu yerde kıpırdanma.
• Uygun olmayan zamanlarda ve yerlerde koşma veya tırmanma.
• Sakin bir şekilde oyun oynayamama veya sessiz aktiviteler yapamama.
• Sürekli hareket halinde olma.
• Aşırı konuşma.

Dürtüsellik:

• Sorular tamamlanmadan cevap verme.
• Sırasını beklemekte zorlanma.
• Başkalarının sözünü kesme veya oyunlarını bölme.

DEHB'nin Nedenleri

DEHB'nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve biyolojik faktörlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Beyindeki kimyasal dengesizlikler ve nörotransmitterlerdeki düzensizlikler de DEHB ile ilişkilidir.

DEHB Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavi yöntemleri, genellikle bireyin semptomlarının şiddetine ve yaşam koşullarına göre değişir. Tedavi genellikle ilaç tedavisi, psikoterapi ve yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonunu içerir. İşte DEHB'nin başlıca tedavi yöntemleri:

İlaç Tedavisi

• Stimulantlar:
• Metilfenidat (Ritalin, Concerta): DEHB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlardır. Beyindeki dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırarak çalışırlar.
• Amfetamin türevleri (Adderall, Vyvanse): Bu ilaçlar da dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırarak benzer şekilde çalışır.
• Non-Stimulantlar:
• Atomoksetin (Strattera): Stimulantlara yanıt vermeyen veya yan etkileri nedeniyle kullanamayan kişiler için bir alternatiftir. Norepinefrin geri alımını inhibe ederek çalışır.
• Guanfacin (Intuniv) ve klonidin (Kapvay): Bunlar, özellikle dürtüsellik ve hiperaktivite semptomlarını yönetmek için kullanılır.

Psikoterapi

• Davranış Terapisi:
• Olumlu davranışları pekiştirme ve olumsuz davranışları azaltma üzerine odaklanır. Çocuklarda ve yetişkinlerde farklı şekillerde uygulanabilir.
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
• Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye ve daha iyi problem çözme becerileri kazandırmaya yardımcı olur. Özellikle DEHB'li yetişkinlerde etkili olabilir.
• Ebeveyn Eğitimi ve Destek:
• Ebeveynlerin, çocuklarının davranışlarını yönetmelerine yardımcı olacak stratejiler öğrenmeleri sağlanır. Ebeveynler, çocuklarına nasıl olumlu pekiştirebileceklerini ve davranışsal sınırlar koyabileceklerini öğrenirler.

Eğitim ve Okul Desteği

• Eğitimsel Destek:
• Okulda ekstra yardım ve uyum sağlama stratejileri sağlanır. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (IEP) veya 504 Planları, çocuğun akademik başarısını desteklemek için kullanılabilir.
• Sosyal Beceri Eğitimi:
• Kişinin sosyal etkileşimlerde daha başarılı olmasına yardımcı olacak beceriler kazandırılır. Bu, özellikle çocuklar için önemlidir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Düzenli Egzersiz:
• Fiziksel aktivite, hiperaktiviteyi azaltabilir ve dikkati artırabilir. Egzersiz, beyindeki dopamin ve norepinefrin seviyelerini doğal olarak artırabilir.
• Sağlıklı Beslenme:
• Dengeli bir diyet, genel sağlık ve enerji seviyelerini iyileştirebilir. Bazı araştırmalar, belirli gıda katkı maddelerinin ve şekerin DEHB belirtilerini kötüleştirebileceğini öne sürmektedir.
• Uyku Düzeni:
• Yeterli ve kaliteli uyku, DEHB belirtilerini hafifletebilir. Uyku hijyeni uygulamaları, daha iyi uyku alışkanlıkları geliştirmeye yardımcı olabilir.

Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler

• Akupunktur ve Yoga:
• Bu tür alternatif tedavi yöntemleri, bazı kişilerde semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir.
• Besin Takviyeleri:
• Omega-3 yağ asitleri gibi bazı besin takviyeleri, DEHB semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, bu takviyelerin etkisi üzerine daha fazla araştırma gereklidir.

Destek Grupları ve Danışmanlık

• Destek Grupları:
• DEHB ile yaşayan kişiler ve aileleri için destek grupları, benzer deneyimleri paylaşan insanlarla bir araya gelmeyi ve sosyal destek almayı sağlar.
• Bireysel ve Aile Danışmanlığı:
• Danışmanlık, bireylerin ve ailelerin DEHB ile başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olabilir.

DEHB'nin yönetimi, genellikle bir multidisipliner yaklaşım gerektirir ve bireysel ihtiyaçlara göre özelleştirilmiş bir tedavi planı oluşturulmalıdır. Tedavi süreci zaman alabilir ve sabır gerektirir, bu nedenle sürekli bir destek ve takip önemlidir.