Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Uzman Klinik Psikolog

Oğuzhan Akçadağ

28 Eylül 2025

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireylerin dikkatlerini sürdürme, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi davranışları yönetme konusunda zorluk yaşadığı bir zihinsel sağlık durumudur. Genellikle çocukluk döneminde tanı konulmasına rağmen, belirtiler yetişkinlikte de devam edebilir. Bu blog yazısında DEHB’nin belirtileri, nedenleri, tedavi yöntemleri ve yönetimi üzerine duracağız.

DEHB’nin Belirtileri

DEHB, üç ana belirti kümesi ile tanımlanabilir:

1. Dikkat Eksikliği: Bireyler, görevlerini tamamlamakta zorlanabilir, dikkatlerini sürdüremeyebilir ve detaylara dikkatsizlik gösterebilirler. Sıkça unutkanlık, yanlış anlama ve organizasyon sorunları da görülebilir.
2. Hiperaktivite: Sürekli hareket etme ihtiyacı, yerinde oturamama ve aşırı konuşma gibi belirtilerle kendini gösterir. Hiperaktif bireyler, genellikle durmaksızın hareket ederler ve sessiz ortamlarda zorlanabilirler.
3. Dürtüsellik: Dürtüsel davranışlar, düşünmeden hareket etme, başkalarının sözünü kesme veya sıranın beklenmemesi gibi durumlar ile kendini gösterir. Bu tür davranışlar, sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir.

DEHB’nin Nedenleri

DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmalar genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin etkili olduğunu göstermektedir:

• Genetik Faktörler: Ailede DEHB öyküsü olan bireylerde, bu bozukluğun gelişme riski daha yüksektir. Genetik yatkınlık, DEHB’nin nedenlerinden biri olarak kabul edilir.
• Çevresel Etkiler: Hamilelik sırasında alkol veya uyuşturucu kullanımı, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi faktörler, DEHB riskini artırabilir. Ayrıca, çevresel toksinler de etkili olabilir.
• Nörolojik Faktörler: Beyin yapısı ve kimyası, DEHB’nin gelişiminde rol oynayabilir. Beyinde bazı kimyasalların (nörotransmitterler) dengesizliği, dikkat ve hareketlilik üzerinde etkili olabilir.

DEHB’nin Tanısı

DEHB tanısı, bir sağlık uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme ile konur. Bu süreç, bireyin belirtilerini, davranışlarını ve geçmişini incelemeyi içerir. Ayrıca, öğretmenler ve aile üyelerinin gözlemleri de değerlendirilir.

DEHB’nin Tedavi Yöntemleri

DEHB’nin tedavisi genellikle birden fazla yaklaşımın birleşimini içerir:

1. İlaç Tedavisi: DEHB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar, dikkat artırıcı nörotransmitterleri etkileyen stimulant ilaçlardır. Bu ilaçlar, dikkat ve dürtüsellik üzerinde olumlu etkiler yapabilir.
2. Psikoterapi: Bireysel terapi, grup terapisi veya davranış terapisi, bireylerin düşünce ve davranışlarını yönetmelerine yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), DEHB’li bireyler için etkili bir yöntemdir.
3. Eğitim ve Destek: Bireylerin DEHB ile başa çıkmalarına yardımcı olmak için öğretmenler ve aile üyeleri ile işbirliği önemlidir. Özel eğitim ve destek programları, öğrenme süreçlerini geliştirebilir.

DEHB ile Yaşamak

DEHB, bireylerin günlük yaşamlarını etkileyebilir, ancak doğru destek ve stratejilerle yönetilebilir. İşte DEHB ile başa çıkma yolları:

• Rutin Oluşturma: Günlük yaşamda düzenli rutinler oluşturmak, dikkat ve organizasyonu artırabilir.
• Dikkat Dağıtıcıları Azaltma: Çalışma alanında dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirgemek, odaklanmayı kolaylaştırabilir.
• Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz yapmak, enerji seviyelerini dengelemeye ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Destek Grupları: DEHB ile yaşayan diğer bireylerle bir araya gelmek, deneyimlerin paylaşılması ve destek alınması açısından faydalı olabilir.

Sonuç

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, bireylerin yaşam kalitesini etkileyen önemli bir durumdur. Ancak, uygun tedavi ve destekle, DEHB ile başa çıkmak mümkündür. Eğer siz veya tanıdığınız birisi DEHB belirtileri yaşıyorsa, profesyonel yardım almak büyük bir önem taşır. Unutmayın, destek almak ve bilgi edinmek, iyileşme yolunda önemli adımlardır.