Çekingen misiniz yoksa sosyal fobiniz mi var?

Uzman Psikolojik Danışman, Aile Danışmanı, Bağımlılık Danışmanı

Erhan İmre

18 Temmuz 2025

Bazen etrafımızda, kasıtlı olarak sosyal ortamlardan kaçınan insanların olduğunu görürüz. Kalabalıkların önünde konuşmaktan veya performans sergilemekten her zaman kaçınırlar. İnsanlar gruplar halinde yaşayan sosyal varlıklardır. Çocukluktan itibaren hayatımızın büyük bir kısmı özelikle okul çağına girdikten sonra kalabalıkların içinde geçmeye başlayacaktır, bu da kişilerarası etkileşim fırsatlarının ve sıklığının artacağı anlamına gelir. Bu süreçte yavaş yavaş bazı kişilerarası etkileşimleri öğreniriz. Çoğu insan bu süreci çok zorlanmadan atlatabilirken bazıları içinse sosyal ortamlar tam bir kâbusa dönüşebiliyor. Sosyal kaygı genellikle okul çağında ortaya çıkmaya başlar, ancak çoğu ebeveyn veya öğretmen bu durumu çocuğun utangaç ve içe dönük olduğu şeklinde yorumlama eğilimindedir.

Sosyal Fobi Nedir?

Aslında çoğu insan sosyal durumlarla karşılaştığında her zaman bir dereceye kadar gergin veya kaygılı hissedecektir. Ancak sosyal fobi sadece utangaçlık veya ara sıra gergin olmaktan çok daha fazlasıdır. Her yaşta görülmekle birlikte genellikle ergenlik yıllarında başlayan yaygın bir sorundur. Sosyal fobi belirli sosyal durumlardan yoğun bir şekilde korkmayı içerir; özellikle de alışılmadık veya başkaları tarafından izleneceğinizi veya değerlendirileceğinizi hissettiğiniz durumlarda ortaya çıkar. Bu durumlar o kadar korkutucu olabilir ki, sadece onları düşünmek bile sizi kaygılandırır ve o durumlardan kaçınmak için büyük çabalar sarf edersiniz. Bazı insanlarda yaş ilerledikçe düzelir. Ancak birçok insanda tedavi olmaksızın kendiliğinden geçmez.

Sosyal Fobi Nasıl Görünür?

Sosyal fobisi olan kişiler korkulan bir sosyal durumla karşılaştıklarında aşağıdakilerden bazılarını deneyimlerler:

1. Olumsuz düşünceler ve felaket senaryoları

Sosyal fobisi olan kişiler kendileri hakkında olumsuz düşüncelere sahip olma eğilimindedir (örneğin, "Söyleyecek hiçbir şeyim olmayacak") ve başkalarının kendilerine nasıl tepki vereceği konusunda olumsuz düşüncelere sahip olma eğilimindedir (örneğin, "Başkaları benim tuhaf olduğumu düşünecek") . Örnekler: "Aptalca bir şey söyleyeceğim"; "Endişeleneceğim ve diğerleri bunu fark edecek"; "Benden hoşlanmayacaklar"; "Başkaları aptal olduğumu düşünecek"; "Birini gücendireceğim"; veya "Kimse benimle konuşmayacak", “Diğerleri mutlaka bende bir sorun olduğunu düşünecek”, “Mutlaka batıracağım ve herkes fark edecek” veya “Şimdiden kızardığımı hissedebiliyorum, ne kadar utanç verici!” gibi düşünceler eşlik ediyor.

2. Fiziksel belirtiler

Sosyal fobisi olan kişiler yaygın olarak şu belirtileri gösterirler: Çarpıntı, mide bulantısı, titreme, boğulma hissi, terleme, kızarma, titreme, ağız kuruluğu, nefes darlığı, mide bulantısı, baş dönmesi, sersemlik, bulanık görme, idrara çıkma isteği, vb.

3. Kaçınma ve güvenlik davranışları

Sosyal fobisi olan kişiler genellikle kaygı ve korkuyla yüzleşmemek için sosyal durumlardan kaçmaya veya kaçınmaya çalışırlar. Örneğin: Kaçınma (örneğin partiye gitmeme), korkutucu bir sosyal durumdan kaçma (örneğin partiden erken ayrılma) veya güvende kalmaya çalışmak için koruyucu davranışlarda bulunma (örneğin alkol almak, sessiz kalmak ve göz temasından kaçınmak). Başkalarının önünde yemek yemekten, içmekten veya telefonda konuşmaktan korkarlar. Bazen korku yalnızca sınavlar veya seyirci önünde ders vermek gibi çok özel durumlarla bağlantılı olarak kendini gösterir.

Sosyal Fobinin Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı insanların neden sosyal fobi geliştirdiğine dair net cevaplar yoktur, ancak araştırmalar çeşitli faktörlerin dâhil olabileceğini öne sürmektedir. Çoğu ruh sağlığı sorunu gibi, sosyal fobi de biyolojik ve psikolojik faktörlerin ve zorlu yaşam deneyimlerinin bir karışımından kaynaklanıyor gibi görünmektedir. Bunlar şunları içerir:

Stresli veya travmatik yaşam olayları (örneğin zorbalık, ihmal, taciz)

Aile üyelerinde kaygı bozukluklarının olması

Diğer ruh sağlığı veya madde kullanım sorunları.

Çekingen kişilik bozukluğu

Sosyal Fobi Ne Kadar Yaygıdır?

Sosyal fobinin belirtileri her yaşta görülmekle birlikte genellikle 18 yaşından önce başlar ve belirtiler çoğunlukla erkeklerden daha çok kadınlarda görülme eğilimindedir. İnsanların yaklaşık yüzde yedisi sosyal fobiden mustaripken çoğunlukla sosyal fobiye depresyon gibi farklı bir psikolojik sorunda eşlik etmektedir.

İçedönüklük ile Sosyal Fobi Arasında Ne Fark Var?

Sosyal fobi ile içedönüklük arasındaki en büyük fark, içedönükleringenellikle yalnız olmayı veya birkaç tanıdık insanla birlikte olmayı, derin ve birebir iletişimin tadını çıkarmayı tercih etmeleridir. Bu onların sosyal etkileşimlerden korktukları anlamına gelmez ancak kendilerini yorgun, daha az rahat hissedebilir veya büyük sosyal durumlarda daha sessiz ve içine kapanık davranabilirler. Ancak sosyal fobisi olan kişiler kendilerini olumsuz değerlendirmeleri ve sıklıkla başkaları tarafından yargılanma ve başkalarının gözünde olumsuz bir izlenim bırakma korkusu eşlik eder.

Sosyal Fobi ile Utangaçlık Arasındaki Fark Nedir?

Herkes zaman zaman utangaçlık yaşayabilir bu son derece normaldir. Sosyal fobi ise sizi markete gitmek, otobüste akbil uzatmak, derste parmak kaldırıp söz hakkı istemek veya diğer insanlarla konuşmak gibi günlük aktivitelerinizi sürekli olarak engeller. Bu nedenle, sosyal fobi eğitiminizi, kariyerinizi ve kişisel ilişkilerinizi olumsuz etkileyerek işlevselliğinizi bozar.

Sosyal Fobinin Tedavisi Nasıl Olur?

Sosyal fobisi olan birçok kişi, sosyal fobinin kişiliklerinin bir parçası olduğunu düşündükleri için yardım almaya çalışmaz. Sosyal ortamlarda devam eden ve yoğun kaygı ve korku yaşıyorsanız profesyonel destek almanız gerekebilir. Sosyal fobinin tedavisinde yaygın olarak psikoterapi önerilmekle beraber zaman zaman ilaç tedavileri de başvurulan bir yöntemdir.

Erhan İMRE

Uzm. Psk.Dan/Aile Danısmanı