Deneyimsel Kaçınma Nedir ve Neden önemlidir ?

Uzman Psikolog

Hilâl Yaman

24 Temmuz 2025

Hayat her zaman kolay değildir. Zihnimiz bazen o kadar yoğun bir şekilde acıya, kaygıya, pişmanlıklara ya da korkulara teslim olur ki, tek çözüm kaçmak gibi görünür. Ama kaçtığımız şey gerçekten geçer mi?

İşte tam bu noktada karşımıza çıkan kavram: deneyimsel kaçınma.

Deneyimsel Kaçınma Ne Anlama Geliyor?

Deneyimsel kaçınma, bireyin içsel olarak rahatsızlık veren duygu, düşünce, anı ya da bedensel hislerden uzak durmaya çalışmasıdır. Bir başka deyişle, zihnimizin ‘görmezden gelme’ mekanizmasıdır. Ancak bu görmezden geliş hali zamanla, bastırılanın daha güçlü bir şekilde geri dönmesine neden olabilir.

Aslında bu bir savunma biçimi. Ancak ne yazık ki, uzun vadede çözüm olmaktan çok sorunun kendisine dönüşüyor.

Hangi Psikolojik Rahatsızlıklarla Bağlantılı?

Deneyimsel kaçınma neredeyse tüm psikolojik sorunlarda bir şekilde karşımıza çıkar:

• Depresyonda, insanlar kendilerini değersiz hissettiren duygularla yüzleşmek yerine sosyal ortamlardan çekilir, içe kapanır.
• OKB’de, kişi rahatsız edici düşünceleri bastırmak için tekrar eden davranışlara yönelir.
• Kaygı bozukluklarında, belirsizlikten kaçmak için ilişkilerden, karar almaktan ya da sorumluluklardan uzaklaşılır.
• TSSB’de, travmatik anılar tetiklenmesin diye kişi gündelik yaşamdan bile geri çekilir.
• Yeme bozukluklarında, kişi duygularını bastırmak için kontrol takıntılarına veya tıkınırcasına yemeye yönelir.
• Yas sürecinde, acının hatırlatıcısı olan her şeyden uzak durmak iyileşmeyi değil, yarayı derinleştirmeyi getirir.
• Madde kullanımında, kişi duygularıyla yüzleşmek yerine uyuşmayı tercih eder.

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne Sunar?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), deneyimsel kaçınmayı görünür kılar. Danışanın bastırdığı duygu ve düşüncelerle güvenli bir terapötik ortamda yüzleşmesini sağlar. BDT’ye göre; bir duyguya direnmek, onu daha güçlü hale getirebilir. Bu nedenle asıl hedef, kaçınmak değil, fark etmek ve kabul etmektir.

Terapi süreci; kaçınılanın neden kaçınıldığını anlamakla başlar, ardından yeni baş etme stratejileri kazandırarak bireyin hayatına esneklik kazandırır.

Kaçmaktan Kabul Etmeye: İyileşmenin Anahtarı

Kaçınma ilk anda bir koruyucu gibi görünür. Ancak uzun vadede bizi yalnızlaştırır, daraltır, sıkıştırır. Oysa insan zihni dayanıklıdır. Yüzleştiğinde değişebilir, gelişebilir ve iyileşebilir.

Deneyimsel kaçınmayı fark etmek, bu döngüyü kırmak ve psikolojik sağlamlığı yeniden inşa etmek için ilk adımdır.