DUYGUSAL TETİKLEYİCİLER: NEDİR, NEDEN ETKİLİDİR?

Birey, Aile ve Çift Danışmanı

Sevgi Bingöl

27 Nisan 2025

Hepimiz zaman zaman, bir olayın ya da bir sözün bizde beklenmedik derecede yoğun duygular uyandırdığını fark ederiz. Bazen bir bakış, bir kelime, bir davranış… İçimizde eski bir yaranın yeniden açılmasına neden olur. İşte buna duygusal tetiklenme diyoruz.

Duygusal tetikleyiciler, geçmişte yaşadığımız ama tam anlamıyla işleyemediğimiz duygusal deneyimlerin, günümüzde çeşitli uyarıcılarla yeniden aktive olmasıdır. Bu tetiklenmeler, çocukluk travmaları, ihmal, reddedilme, ihanet, değersizlik hissi gibi deneyimlerden köken alabilir.

Örneğin:

Bir arkadaşınız size kısa bir cevap verdiğinde aşırı alınmanız,

Sevgilinizin sessiz kalmasıyla yoğun bir terk edilme korkusu yaşamanız,

Bir otorite figürüyle karşılaşınca aşırı kaygı hissetmeniz…

Bu tepkiler çoğu zaman bugünkü olaylardan çok, geçmişten kalan izlerle ilgilidir.

Peki tetikleyiciler neden bu kadar güçlüdür?

Beynimiz, duygusal deneyimleri işaretlemek için limbik sistemi kullanır. Özellikle amigdala, tehlike ya da tehdit algıladığında geçmiş deneyimlere başvurarak bizi korumaya çalışır. Ancak geçmişle bugün arasında ayrım yapamadığında, zararsız durumları da tehlike gibi algılayabiliriz.

Tetiklenme anında neler olur?

Zihnimiz "şu anda"dan kopar.

Eski bir duygusal yaraya dönmüş gibi hissederiz.

Duygularımızın şiddeti, mevcut duruma kıyasla çok daha büyüktür.

Bedenimiz alarm durumuna geçer: Kalp çarpıntısı, terleme, nefes darlığı gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir.

Duygusal tetikleyicilerle baş etmenin yolları:

Farkındalık: “Şu anda tetikleniyorum” diyebilmek, ilk ve en önemli adımdır.

Nefes almak: Derin ve yavaş nefesler, sinir sistemini sakinleştirir.

Kaynağı anlamak: Bu duygunun geçmişteki hangi deneyime bağlı olduğunu keşfetmek.

Şefkatli yaklaşım: Kendini suçlamak yerine, "Şu anda zorlanıyorum ve bu normal" diyebilmek.

Güvenli bağlantılar kurmak: İhtiyacımız olan duygusal destek için sağlıklı ilişkiler geliştirmek.

Gerekirse profesyonel destek almak: Özellikle yoğun travmatik tetiklenmelerde bir terapistten destek almak iyileşme sürecini hızlandırır.

Unutmayın:

Tetiklenmek bir zayıflık değildir. Aksine, ruhumuzun geçmişte maruz kaldığı yükleri fark etmemiz için bize sunduğu bir fırsattır. Her tetikleyici, iyileşmemiş bir yaranın sesidir.

Şefkatle bakarsak, her tetiklenme bizi kendimize daha da yaklaştırabilir...