Nikah Memuru Sizleri Eş İlan Etseydi?

Aile Danışmanı, ICF Koç

Bahar Eser

30 Mayıs 2024

Bu güne kadar ne çok duyduk: “Sizi karı koca ilan ediyorum” sözünü. ‘İlan etmek’ oldukça cesaretlendiren bir eylem. Gururlandıran belki. Ardından evlilik cüzdanını gurur ve mutlulukla teslim alan eller. Yüzlerde bir başarı gülümsemesi. Sevdiğimiz insanla artık karı koca olmanın vazgeçilmez tatmini. Ne çok gördük ve hatta çoğumuz yaşadık.

Bunları düşünürken “Neydi bu karı ve koca?” diye merak ederek biraz araştırdım. Koca kelimesinin ‘bilge, yüce ve dağ’ anlamlarında kullanıldığı, Karı kelimesinin de bu yüce dağdaki kar kavramından geldiği söylenmekte. Yani yüce dağın karı… Koca, 12.yy’dan itibaren ‘efendi, ulu kişi’ anlamı ile Acem ve Türk dillerinde eşdeğer olacak kullanılmış. Kelimenin Farsça etimolojisi ‘saygın kişi, efendi’ olarak açıklanıyor.

Bu yüce varlık, yani bu koca dağ, üzerinde kar olmadığında (bir karısı olmadığında) eksik görülmüş. Tamamlanması gereken, karsız olduğunda varlığını yeterince gösteremeyen bir bilgelik gibi…

Kelimelerin büyülü olduğu söylenir. Bu büyü tüm iletişim süreçlerinde çalışmaktadır evet ama kültürün dil üzerinden aktarıldığı gerçeği çok daha derin bir noktaya işaret eder. ‘Yüce olmak’ ve ‘o yücenin tamamlayıcı bir parçası olmak’ evliliklerde nasıl tezahür eder? Bu kavramlaştırma bizim hayatlarımıza nasıl yansır? Kim yüce görülür, kim ‘o yüce’nin varlığı olmasa erir gider ve anlamsızlaşır? Kim eksiktir ve nasıl tamamlanır? Ya da belki şu soruyu sormak gerekir: Eksik bir varlık var mıdır? Bu zihin ve idrak açan soruları sormak ve içimizdeki cevaplarla yüzleşmek çok kıymetlidir.

Bu kültürel alt yapı, annelerin oğullarına ‘oğluşum’ hitabının yeni kurulan çekirdek ailelerdeki devamını açıklar. Pembik gelinler onlara ‘kocişim’ der. Bunu da gurur ve mutlulukla söyler. Sonuçta ‘yüce, bilge, ulu insan’ olan bir kocaları vardır. Kendisi onu tamamlamaktadır. Kar nasıl ki dağların yücelerine yakışırsa onlar da kocalarının yanına yakışmaktadır. Ama gözden kaçan şudur ki, bir gün hava çok soğuyabilir ve o kar buz tutabilir. Günü geldiğinde erise bile asla o eski kar olmayacaktır.

Bu hikayeyi yeniden yazsak nasıl olurdu? Yapıyı bozsak ve anahtar kelimenin yerine yeni bir olasılık yerleştirsek? Mesela nikah memuru evlenenleri karı koca yerine ‘eş’ ilan etse? İlan edilen şey bir tamamlanma hikayesi değil, daha çok bir yol arkadaşlığı olsa. Benzerliklere vurgu yapan ama aynı zamanda ‘eşlik etmeyi’ önemseyen bir yolculuğun tescili olsa evlilik.

Günlük hayatlarımızda artık ‘eş’ sözcüğü daha bir kullanılır hale geldi. Biraz düşündüğümüzde bunun nedeninin daha bir zarif, daha bir medeni ve belki daha ‘yüksek’ bir dil kullanma çabası olduğunu görebiliyoruz. İnsanların eşim dediklerini eşiti olarak görmeleri, evliliklerinde birbirlerini tamamlamaktan çok bir yol arkadaşlığı ve bir eşlik hali deneyimlemeleri, bütün bu kültürel alt yapı ve kavramların farkındalığından geçiyor.

Birbirlerine sevgiyle ve gerçekten eşlik edenlerden olmanızı dilerim.

Bahar Eser