Zor Duygulardan Kaçmak Çözüm mü?Deneyimsel Kaçınma

Uzman Psikolog

Hilâl Yaman

24 Temmuz 2025

Zihnimiz bazen bizi korumaya çalışırken tuzaklar kurar. Yaşadığımız acı verici duygularla yüzleşmek yerine onları bastırır, yok sayar ya da onlardan kaçarız. Bu savunma biçimi, psikolojide “deneyimsel kaçınma” olarak adlandırılır. Fakat bu kaçınma, kısa vadede rahatlatıcı olsa da uzun vadede bizi daha derin psikolojik sorunlara sürükleyebilir.

Ben bu yazımda, bitirme projemin temelini oluşturan bu kavramı ve onun depresyondan OKB’ye, kaygı bozukluklarından travma sonrası stres bozukluğuna kadar birçok rahatsızlıktaki rolünü ele alıyor, bilişsel davranışçı terapi (BDT) perspektifinden çözüm yollarına odaklanıyorum.

Deneyimsel Kaçınma Nedir?

Deneyimsel kaçınma, kişinin rahatsızlık veren içsel yaşantılardan –örneğin kötü bir anı, korku yaratan düşünce, üzücü bir duygu– uzak durmak için gösterdiği bilişsel ve davranışsal çabadır. “O anı düşünmeyeyim”, “Bu duyguyu hissetmeyeyim”, “Bunu konuşmayayım” diyerek bastırılan tüm süreçler bu başlık altında toplanır.

Bu kaçınma hali iki şekilde karşımıza çıkar:

• Bastırma: Kötü hissettiren düşünceyi ya da duyguyu bilinçli olarak zihinden uzaklaştırma çabası.
• Durumsal kaçınma: Belirli bir ortamdan, kişiden ya da olaydan uzak durarak o duygudan korunmaya çalışma.

İronik bir şekilde kişi, kaçındığını düşündüğü şeylerle aslında daha fazla zihinsel temas hâline geçer. İşte bu döngü, ruhsal sorunları besler.

Bilişsel Davranışçı Terapi ile Kaçınmayı Aşmak Mümkün Mü?

Evet. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bu döngüleri kırmak için oldukça etkili bir yaklaşımdır. Terapi sürecinde kişi:

• Olumsuz düşüncelerini tanır,
• Bu düşüncelerin neye dayandığını keşfeder,
• Duygularla güvenli bir şekilde yüzleşir,
• Yeni, işlevsel inançlar geliştirir.

BDT, deneyimsel kaçınmayı sadece ortadan kaldırmayı değil; onun yerine daha sağlıklı baş etme yolları koymayı hedefler. Bu da uzun vadede kişinin psikolojik esnekliğini artırır.

Sonuç: Kaçınmak Yerine Kabul Etmeyi Öğrenmek

Deneyimsel kaçınma, başta bizi koruyor gibi görünse de aslında iyileşmenin önündeki en büyük engellerden biridir. Oysa ki acı veren duygularla yüzleşmek, onlara isim koymak ve onlarla sağlıklı bir ilişki kurmak mümkündür. Terapide bunu öğrenmek, sadece semptomları değil, hayatı dönüştürür.